Söyüşün, vazeh ola qeyrətiniz – Səməd Mənsurun şeirləri
Görkəmli şair və teatr xadimi,tərcüməçi Səməd Mənsurun Analoq-un oxucularına təqdim edirik:
Ey həkim
Eşqdən qəlbimdə bir pünhan mərəz var, ey həkim!
Xəlqə pünhan dərdim izhar etmə zinhar, ey həkim!
Nə cibimdə parə, nə evdə çörək var, ey həkim!
Nəbzimi bihudə sıxma, çəkmə azar, ey həkim!
Ət yemək pəhrizini əmr etmə kim bazardə,
Hər qədər axtarsa ət tapmaz xiridar ey həkim.
Rəngdir
Uyma, ey dil, xəlqdə yoxdur sədaqət, rəngdir.
Məscidü meyxanə rəng, eyşü ibadət rəngdir,
Mey riya, məşuqə ğəşş, hüsnü vəcahət rəngdir,
Rəngdir hər dürlü matəm, hər məsərrət rəngdir.
Anla, ey əbnayi-xilqət, cümlə xilqət rəngdir.
Görmədim bir zərri-xalis buteyi-nasutdə,
Mənəvi min ləkə gördüm ləldə, yaqutdə,
Biqərəz insan olur görmək fəqət tabutdə,
Bilməzəm varmı sədaqət aləmi-lahutdə ,
Azma, fikrim, cümlə ecazü kəramət rəngdir.
Hər kəsin cibrili kəndi qəlbidir, vicdanıdır,
Var isə insafı şəxsin, dinidir, imanıdır,
Bədnihad insanların öz nəfsi, öz şeytanıdır,
Lövhi-qəlbi arifin ayatıdır, Quranıdır,
Mabəqi övhamdır, şərü təriqət rəngdir.
Bir zaman vardı ki, mən həmfikr idim zöhhad ilə,
Sonra gördüm fərqi yoxmuş zahidin cəllad ilə,
Dedim: əyyaş olmalı, ta gün keçə mötad ilə,
Cümlə eyşü nuşi gördüm müxtəlif fəryad ilə,
Anladım ki, zöhdü təqva, eyşü işrət rəngdir.
Qıl təsəvvür bir daha şairlərin xülyasını,
Aşiqi-zarın başında seyr qıl sövdasını,
Qəbri aç, göstər ona Şirinini, Leylasını,
Bir ayılsın da, düşünsün gördüyü röyasını,
“Bax”, deyir “həqqi bütün eşqü məhəbbət rəngdir”.
Tapmadım aləmdə bir həmdəm ki, olsun biriya,
Görmədim heç kəsdə bir niyyət qərəzdən maəda,
Küllən əbnayi-bəşər öz nəfsinə olmuş fəda,
Nəfsi uğrunda görürsə hər bəla, hər macəra,
“Məslək”ə isnad edər, məslək, dəyanət rəngdir.
Bilmədim neyçinmiş aləm, bunca da yəsü ələm,
Zövrəqi-ömrün mühiti vərtəban, dəryayi-qəm,
Böylə halda kimsədən bihudədir ummaq kərəm,
Hər gələn bulmaq dilər öz nəfsinə asudə dəm,
Arxalanmam kimsəyə, ülfət, rəfaqət rəngdir.
İndi ki, mümkün deyil aləmdə olmaq kamyab,
Ey gözüm qurbanı, saqi, ver genə sağər şərab,
Ver genə sağər şərab, ey saqiyi-alicənab,
Bəlkə badənlə edə Mənsur rahət iktisab,
Yoxsa, bu aləmdə yoxdur istirahət, rəngdir.
Söyüşün
Söyüşün, ey nəciblər, söyüşün!
Fəxri-millət ədiblər, söyüşün!
Söyüşün, görsənə şücaətiniz,
Söyüşün, vazeh ola qeyrətiniz,
Söyüşün, kəşf ola nəcabətiniz,
Söyüşün, artıq ola hörmətiniz!
Söyüşün, ey nəciblər, söyüşün!
Fəxri-millət ədiblər, söyüşün!
Çünki yoxdur bir özgə sənətiniz,
Həcv satmaq olub ticarətiniz,
Pul qazanmaq olarsa niyyətiniz,
Gərək hökman ola rəqabətiniz.
Söyüşün, ey nəciblər, söyüşün!
Fəxri-millət ədiblər, söyüşün!
Yazılar aləmin bazar eləyin,
Ərsəni bir-birinə dar eləyin,
Bir-birin səbnədən kənar eləyin,
Nə xəcalət çəkin, nə ar eləyin.
Söyüşün, ey nəciblər, söyüşün!
Fəxri-millət ədiblər, söyüşün!
Hər kimin xılt olursa xununda,
Şübhə yoxdur onun cünunda,
Nə ola kuzəni dərununda,
Əsəri görsənir birununda.
Yəni siz ey nəciblər, söyüşün!
Fəxri-millət ədiblər, söyüşün!
Bizdə də var, sizdə də var
Bir qaç ərbabi-həya sizdə də var, bizdə de var.
Hədəfi-tiri-qəza sizdə də var, bizdə də var.
Nəfsi-mənhusi üçün müttəsil hər cildə girən
Aşiqi-zövqü-səfa sizdə də var, bizdə də var.
Sanma biganə məni xoş görünən halınıza,
Toqi-zənciri-bəla sizdə də var, bizdə də var.
Bigünah kəsləri mührumi-səadət eləyen
Qəlbsiz əhli-cəfa sizdə də var, bizdə de var.
Mərifət qanmayan erbabi-rəyasət min-min
Qan udan əhli-ziya sizdə də var, bizdə də var.
Sanma səhvən özünü mehri-məhəbbət kanı,
Ədəmi mehri vəfa sizdə də var, bizdə də var.
Vətənin satmayan, əhbabinə təqdim eləyən
Şanlı ərbabi-səxa sizdə də var, bizdə də var.
Gərçi bizlər elədik qibleyi-aləm tərkin
Təzədən xan, bəy, ağa sizdə də var, bizdə də var.
Müstəbidlik bəşərin mayeyi-zatində imiş,
Qan içən Şümri-dəğa sizdə də var, bizdə də var.
Derler ərzi-bəşər axır olacaqdır cənnət
Boylə bir zənni-xəta sizdə də var, bizdə də var.
Nazet
Ey rəhmli canan, elemə ülfəte adət,
Nazınla vüqann verər ətvanna zinət,
Bihudə gülümsünmə, vüsalında nə ləzzət,
Sıx qəlbimi, yansın ciyərim, qanımı qəynət,
Cövrünlə dəri-sirri-nihanı mənə baz et!
Naz et mənə, ey sevgili yanm, mənə naz et!
Gər olmaya dövründə gülün xari-dilənduz,
Gər mümkün ola bülbül üçün vesl şəbü ruz,
Nə bülbül olur dəhrdə, nə nəğmeyi-cansuz,
Qoyma ki, cəmalın ola üşşaqına dilduz,
Hicrində məxatib səbəbi-talei-biruz,
Təlimimi, təhsilimi, ey şux, diraz et!
Naz et mənə, ey sevgili yanm, mənə naz et!
Mahiyyətin əsrin nə bilir mərdümi-məsud,
Məsud olanın hər diləyi kəndinə mövcud,
Şeri, qəzəli, musiqisi, qəlbi qəmalud,
Onlar da sanır hər üçünü kəndinə məbud.
Qoyma, gözəlim, mən olayım heykəli-bisud,
Mən əhli-qinayəm, məni yıx, əhli-niyaz et!
Naz et mənə, ey sevgili yanm, mənə naz et!
Hicranı sevən görməsin ömründə vüsali,
Firqətlə yanan yalnız olur mətləbə hali,
Təzyiqdədir fəzl, hünər, rəncü məlali,
Məsud mənə, dilbər, o rəbbanı cəmali,
Dindirmə məni, qeyriləri məhrəmi-raz et*
Naz et mənə, ey sevgili yänm, mənə naz et!
İnsanlar hamı görmədiyi aləmin istər,
Sağlam ürəyin xəstə satııb, mərhəmin istər,
Nəfsi, həvəsiyçin səni yox, həmdəmin istər,
Hər kəs özün istər, deyərəm xoş dəmin istər,
Mən istəmərəm vəslini, könlüm qəmin istər,
Mən söyləmərəm çövrü, cəfanı mənə az et!
Naz et mənə, ey sevgili yanm, mənə naz et!
Eşqdir əzəldən yaradan kövnü məkani,
Dünya denilən əski binayə odu, bani,
Kibrində, qümrunda rümuzati-məani,
Şairlərə cövrün veriyor təbi-rəvani,
Mənsurun, əya, tannsı, ey sevgili cani,
Yax qəlbimi hicramn ilə, təbimi saz et!
Naz et mənə, ey sevgili yanm, mənə naz et!
Gülməlidir
Mən dedim: “Rəng!” Yenə rəngi-mükərrər, deyirəm,
Rəngidir ərzü səma, bərzəxü məhşər, deyirəm.
Rəngidir ruhi bədən, məsnədü çənbər, deyirəm.
Rəngidir bütgədə, atəşgədə, minbər, deyirəm.
Duyaraq cümleyi-afaqə bərabər, deyirəm,
Etirazın mənə, ey tazə cavan, gülməlidir.
Tayiri fikrim ilə göyləri gəzdim yeksər,
Ta görüm ki, nə imiş şəmsü kəvakib və qəmər.
Parlayır dideyi – əcubə kimi min əxtər,
Hərə ulduz arayır baxtına həp ondan əsər-
Gözləyir, mənzərəsi etdi məni zirü-zəbər,
“Nöh fələk”dən hanı bəs namü nişan? Gülməlidir.
Parçalar gördüm uçur hər tərəfə sərgərdan,
Bilmək olmaz belə saylannı – milyan-milyan.
Hamı bihuş-şüur etmədə daim dövran,
Ədəmi-nəzmi-nizam əqlimi qılmış heyran,
Nə demək Əqrəbü Cövza, o Həməl, ya Sərətan.
Vəhmdir həpsi xəyalat, inan, gülməlidir.
Göyü, əflakı burax, ərzdən et əzm-kəlam,
Bu nədir fırlaniyor ortada top kimi müdam?
Milyon illər dönüyor, lüccədə tutmaz aram,
Milyon illər edəcəkdir yenə şuğlunda davam,
Neçin, aya, nəyə lazım bu təkabu, bu xuram?
Ədlin olsun necə gör bu dövəran, gülməlidir.
Parça bu cismi-müdəvvərdə doğulmuş insan,
Bir takım gəlməlidir, bir takım ifnayə rəvan,
O gələnlər, yaşayanlar gedəni görməz, aman!
Bu nə qəflət, səbəbi rəngidir, ey adəmyan,
Rəngi qoymuş bu kiçik şeyləri həp sərgərdan,
Hirsi-sevda ona heç verməz aman, gülməlidir.
Görə bildinmi bu aləmdə sədaqətdən əsər?
Kimdə gördün, nə zaman? Ver bizə də barı xəbər.
Müstəiddirmi sanırsan şərəfə, sidqə bəşər?
Hansı bir qüvvə bunu qılmış ona müstəhzər?
Bəlkə mən səhvdəyem, səhvimi, vazeh, göstər,
Yoxsa bu səndəki hiddət, həyəcan gülməlidir.
Bu səadət, bu təcahül, bu cəram ağlamalı,
Xalq təhzibinə manedi, müdam ağlamalı.
Hamı məmnundur özündən, bu, tamam ağlamalı,
Hamı vermiş ferəsi-nəfsə lücam, ağlamalı.
Xasü am ağlamalı, püxtəvü xam ağlamalı,
Bunu inkar eləyən mötərizan gülməlidir.
Rəngi anlatdı məni təcrübələr çox əyyam,
Nərəyə baxdım isə rəngi göründü mənə tam.
Bircə misra da qoyub Xacə bütün bəhsə xitam:
“Hər kəsi ruzi-behi mitələbəd öz əyyam”1.
Cam doldur mənə, ey saqiyi-şəngül, mənə cam,
Mənü sən gülməlidir, pirü cavan gülməlidir.
Rəngi bu dehrdə təlin eləmişdir beşəri,
Gəlməz heç guşədən aləmdə ədalət xəbəri
Al da tədqiq elə “Timon Afinski” əsəri,
Gör: Şekspir nə deyir – Hikmətin ali pədəri,
Rəngidir, rəngi-deyir, xilqətin ancaq səməri,
San bir rəngə boyanmış bu cahan, gülməlidir.
Təqdim etdi:
Turan Etibaroğlu
